بررسی نقش خاندان فروغی در تاریخ معاصر ایران (1321-1217 ش)

هدف از این تحقیق، بررسی و جستار وجوه مختلف حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یکی از خاندان های معروف و سرشناس تاریخ سیاسی- اجتماعی سده اخیر کشور- خاندان فروغی- می باشد که با وجود نقش پر رنگ آنان در بسیاری از مسایل مهم و سرنوشت ساز دوران تا کنون تحقیق مناسب و سزاواری در مورد آنان انجام نشده است. بویژه آن که خاندان فروغی و خاصه، محمدحسین فروغی بعنوان یکی از روشن فکران نسل اول و مرتبط با انقلاب مشروطیت با نشر نخستین روزنامه غیر دولتی – تربیت- در فرآیند بسترسازی و ایجاد فضای ذهنی مطلوب در نزد مخاطبانش توانست سهم مهمی در این جریان ایفا نماید و فرزندش محمدعلی فروغی علاوه بر آنکه متعلق به نسل دوم روشن فکران عصر مشروطه و اوضاع پس از این انقلاب بود، در زمره اشخاصی محسوب می شود که بعدها بعنوان عنصری مهم در ساز و کار حکومت های قاجار و پهلوی به عنوان رییس مجلس، وزیر و نخست وزیر به نقش آفرینی پرداخت. ابوالحسن فروغی فرزند دیگر محمدحسین فروغی اگر چه کمتر در وادی سیاست ظاهر گردید اما بنای نخستین دارالمعلمین کشور بدست او نهاده شد و بسیاری از بزرگان اندیشه و ادب، دانش آموختگان همین مرکز فرهنگی بوده اند. اعضای دیگر این خانواده که از شهرت نسبی برخوردارند فرزندان محمدعلی فروغی یعنی محسن فروغی که با سمت استادی دانشگاه، به بنیان گذاری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران اقدام نمود و محمود فروغی که از صاحب منصبان وزارت امور خارجه، سفیر ایران در کشورهایی مانند افغانستان و آمریکا بوده است. در این رساله، روش تحقیق معطوف به بهره گیری از منابع کتابخانه ای دست اول و مرتبط با هر دوره ی زمانی و موضوع مورد بحث بوده است. در مواردی که اینگونه مصادر و منابع، مسئله ای را مسکوت نهاده اند، به تحقیقات اخیر مراجعه شده و تلاش گردیده تا هیچ موضوع و مطلبی بدون ماخذ و مدرک به پژوهش راه نیابد. نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان می دهد، خاندان فروغی یکی از خانواده های کهن تجارت پیشه و اهل قلم بوده اند که مانند بسیاری از خاندان های بزرگ ایرانی در بست و گشود مسایل سیاسی و فرهنگی عصر خود به ایفای نقش پرداخته اند. این خانواده و خاندان های مشابه، مطابق مدارک و منابع موجود؛ وابسته به قدرت های روز جهان و برخوردار از پشتیبانی پیدا و پنهان آنان بوده اند. از طرف دیگر مانند بسیاری از وزرای نامدار تاریخ ایران همواره در معرض تعرض و اتهام وارده از ناحیه شخص حاکم و حکومت موجود نیز بوده اند. این بررسی نشان می دهد که نقش آنان در مسایل فرهنگی و حوزه های فکر و اندیشه مانند انتشار روزنامه تربیت که توسط محمدحسین فروغی صورت پذیرفت یا کتاب آداب مشروطیت و سیر حکمت در اروپا به قلم محمدعلی فروغی و ایجاد مراکز علمی مانند دارالمعلمین مرکزی توسط ابوالحسن فروغی، بنیانگذاری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به اهتمام محسن فروغی، پر اهمیت تر از نقش آنان در حیطه مسایل سیاسی می باشد.